De laatste jaren hoor ik steeds vaker dat mensen het nieuws niet meer dagelijks volgen. Meestgegeven reden is dat mensen zich neerslachtig, onrustig of angstig gingen voelen door een dagelijkse portie krant en journaal. Of merkten dat ze juist afgestompt raakten.
Terwijl ik me nog heel goed herinner dat het in mijn jeugd juist gezien werd als een teken van volwassenheid, wanneer je het journaal keek en de krant las. Het was haast een soort inwijding, dat toen ik naar de middelbare school ging, ik naar het journaal ging kijken. En de krant niet alleen meer oppakte voor de strips en de jaarlijkse kerstpuzzel. Aanvankelijk voelde ik me dan ook trots. Maar geleidelijk aan ging ik het ook steeds meer ervaren als een last. Simpelweg ophouden met het nieuws volgen, was door mijn overtuiging nog niet zo eenvoudig. Want zou ik dan opeens minder volwassen zijn? Erger nog, het werd door mijn docenten op school ook gegooid op hoe sociaal je zou zijn; wanneer je het nieuws volgt, heb je interesse in de wereld om je heen en ben je betrokken bij het wel en wee van je medemens. Dan is het natuurlijk helemaal ‘not done’ om ermee te stoppen.
Inmiddels kijk ik er anders naar. Ik denk dat het bovenal een kwestie is van hoe je het fenomeen ‘het nieuws’ kadert voor jezelf. Wanneer er een overzicht wordt gegeven van wat er speelt in de wereld, zou je onbewust kunnen geloven dat dit informatie is die je helpt met leven of overleven. Want dat is waarom we verhalen met elkaar delen.
Maar het journaal is geen verhaal. Een verhaal is immers een vertelling van een reeks gebeurtenissen, die toewerkt naar een conclusie. Daarin zit besloten dat er sprake is van overzicht. De verteller kan verder kijken dan het ene moment. En alles wat je ziet en hoort, dient dan ook ter ondersteuning van de boodschap.
Een journaal is een dagverslag. Het is een opsomming van wat er die dag gebeurd is, niet meer en niet minder. De verteller weet niet meer dan de toehoorders. In de selectie van die gebeurtenissen, kan je echter wel een glimps opvangen van de verteller. Zo wordt er bijvoorbeeld op Nu.nl veel meer aandacht geschonken aan de tegenslagen van Tesla dan aan de successen. En dat ik dat opmerk, vertelt jou weer iets over mij. Het streven was altijd en is misschien voor sommigen nog steeds dat journalistiek zo objectief en neutraal mogelijk zou zijn, wat werkelijk niet zo eenvoudig is als het klinkt. Misschien is het zelfs een utopie.
Als het journaal werkelijk een verhaal zou zijn, dan zou de boodschap zijn dat de wereld een levensgevaarlijke plek is. Kijk maar wat er alleen vandaag allemaal al misgegaan is. Kijk eens hoe gevaarlijk je leefomgeving is. Kijk eens wat ook jou kan overkomen. Zomaar, uit het niets, zonder dat je er iets tegen kan doen.
Het hele euvel daarvan is dat je hoort/ziet dat er (meestal) iets ergs gebeurd is, maar de rest wordt niet vrijgegeven. Dat betekent dat je geen context hebt. En zonder context heb je geen idee waar je naar kijkt of wat je ermee kan. Het triggert een emotionele respons, zonder dat het je hulp biedt bij (over)leven. Dat kost dus energie. Hetzelfde geldt voor de initiatieven om alleen maar aandacht te schenken aan positief nieuws. Ook dat is zonder context en doet dus ook niet zoveel.
Volgens mij doet het er niet zozeer toe of je het nieuws nu wel of niet volgt. Waar het om gaat, is dat je beseft waar je mee te maken hebt. Wat wij ‘het nieuws’ noemen, zijn allemaal snippertjes van verhalen, gebundeld tot een overzicht. Een overzicht, géén verhaal.